Podróże małe i duże: grudnia 2018

Cerkiew św.Jana teologa z Kaneo nad Jeziorem Ochrydzkim (I-sza poł. XVw)

MAGIA STARYCH CERKWI BAŁKAŃSKICH

Bałkańskie, średniowieczne cerkwie i klasztory – szare, kamienne budowle o oryginalnych wieżach – takich świątyń widziałam najwięcej podróżując po górzystych krainach pd-wsch Europy.

Najczęściej znajduje się je w miejscach odosobnionych, nad jeziorem, rzeką, wśród lasów, wąwozów, czy pośród skał, jak w Macedonii, przy granicy z Albanią.

Czasem, jak w macedońskiej Ochrydzie, czy w stolicach, jak Sofia moźna odnaleźć je w zabytkowych centrach miast jako pozostałości po zamierzchłych czasach. Posiadają bizantyjskie portyki wzbogacające ich surową elegancję architektoniczną.

W bałkańskiej cerkwi panuje "chłód wieków" i półmrok; czasem tylko smuga światła padającego gdzieś z góry, z głębi wież, oświetlając ikony tronującej Przenajświętszej Bogarodzicy z Dzieciątkiem i Chrystusa Pantokratora w koronie, uwidaczniając ich szlachetne oblicza o bizantyjskich cechach.

Bułgaria, Sofia. Cerkiew Mądrości Bożej wybudowana w okresie IV-VIw ne

Cerkiew Mądrości Bożej

Wnętrze świątyni

Nawa główna

Nabożeństwo poranne przed ikonostasem

Nawa boczna

W podziemiach cerkwi jest ok.100 grobów z IIw ne. Badania archeologiczne trwają

Bałkańska cerkiew to freski na ścianach, czasem barwne lecz częściej uboższe w kolory, przedstawiające szeregi świętych mężów - patriarchów, proroków, królów – w powłóczystych szatach - w szarościach, brązach i czerni, z pozłocistymi aureolami wokół głów. Sylwetki ich są szczupłe, twarze blade, wychudłe, kostyczne, zaś oczy o "nieobecnym"spojrzeniu, obojętnym na świat i wszystko, co jest doczesne.

Czynniki zewnętrzne i nieubłagany czas sprawił, że postacie wyblakły, kontury ich uległy miejscami zatarciu, zniszczeniu. Jednakże najwięcej szkód wyrządzili ludzie – obcy cywilizacyjnie najeźdźcy, Turcy osmańscy, którym się zdawało, że wydłubując farbę z oczu i zacierając rysy twarzy postaci z fresków zniszczą wiarę, złamią ducha pokonanych narodów, zniweczą ich pamięć i tożsamość, uczynią z nich sługi i niewolników, istoty z pogranicza człowieczeństwa.

Bałkańska cerkiew to wiszące, ciężkie, misternie wykonane świeczniki, rozświetlające świątynię podczas modłów; to zapach kadzidła i dymu świec modlitewnych, unikalnych, starych ksiąg zawierających historię i zasady wiary wsparte ilustracjami, jakie rzadko można oglądać - pieczołowicie przechowywanych, strzeżonych i przekazywanych przez pokolenia mnichów następnym pokoleniom.

Bałkańska cerkiew to pobożny, błagalny śpiew głębokich, męskich głosów wywołujący niezrozumiałe dreszcze na plecach słuchacza. Ten śpiew zapewnia łączność pojedynczej osoby ludzkiej z Bogiem – dawcą wszystkiego , co jest wokół, obok i dalej, Sędzią najwyższym, Ojcem najmiłosierniejszym, z Przenajświętszą Bogarodzicą Maryją – opiekunką i orędowniczką rodzaju ludzkiego, słabego lecz pracowitego, utalentowanego...Bo żeby stworzyć świątynię, która trwa od tysiąca lat wciąż żywa, którą ręce ludzkie wykuwały, drążyły w skale czy też wznosiły w miejscach trudno dostępnych, by zejść z oczu wroga, trzeba głębokiej wiary, siły ducha, mrówczej, cierpliwej pracowitości, talentu, trzeba milczenia i poświęcenia swego ludzkiego bytowania i ideologii przetrwania mimo wszystko.

Macedonia, Ochryda. Cerkiew Św. Zofii; (XIw)

Cerkiew Św.Zofii w Ochrydzie

Bizantyjski portyk cerkwi

Kaliszta nad Jeziorem Ochrydzkim

W tej skale mnisi "wydrążyli" klasztor w XIII-XIVw

Monastyr "Św. Naum"na brzegu Jeziora Ochrydzkiego, w pobliżu granicy z

Albanią; cerkwie Św, Św. Archaniołów

Wnętrze cerkwi; wspaniały ikonostas i ikony

Strop i kopuły cerkwi pokryte freskami; doświetlenie cerkwi

Lesista dolina Czarnego Drinu

Średniowieczny monastyr ukryty w tajemniczym miejscu

Kanion Matka i jezioro zaporowe na rzece Treska, 15 km od Skopje

Średniowieczna cerkiew Św. Andrzeja w kanionie Matka

Czarnogóra, kanion rzeki Moracza. Za tunelem znajduje się monastyr z dwoma

cerkwiami

Cerkiew średniowiecznego monastyru, zniszczona przez Turków osmańskich;

później odbudowana i odnowiona dziś zachwyca pielgrzymów i turystów pięknymi

freskami

Druga, mała cerkiew pw. Św.Mikołaja; na elewacji zniszczone freski

Scena z życia Św. Mikołaja, Biskupa na fresku na ścianie cerkwi

Bałkańska cerkiew to miejsce, do którego zawsze ciągnęli pielgrzymi, by powierzyć Bogu swe nadzieje i nieśmiałe oczekiwania, prośby i błagania, ból serca i samotność cierpienia i starości, cichą radość i niedole, cały swój trud codzienny.

Bałkańska cerkiew to miejsce, gdzie w przestrzeń wypełnioną Bogiem wsiąkały łzy przerażonych, pokrzywdzonych i szept modlitw, dym cienkich, długich świec i kadzidła, a zawsze towarzyszył temu podniosły nastrój, którego brak naszym dzisiejszym, bezideowym, chaotycznym czasom.

Rumunia; Targoviste-pierwsza stolica Wołoszczyzny. Zamek hospodara Vlada Tepesa (przeł.XIV i XVw)

Cerkiew (XVIIw) na terenie zamku

Zaśnięcie Najświętszej Bogarodzicy, fresk (XVIIw)

Freski w nawie cerkwi, która służyła wiernym jeszcze w XIXw

Hospodarowie wołoscy i cerkiew

Galeria dla urzędników państwa osmańskiego i świecznik cerkiewny

Fresk przedstawia ucztę. Słudzy w tureckich ubiorach - tak malarz zemścił się na

administracji tureckiej

Będąc w pd – wsch Europie, w jakimś zagubionym i zalesionym, śródgórskim zakątku, w zadumanej, zielonej ciszy nad wodą, z dala od wrzaskliwego "dzisiaj" naszej zabieganej, niemądrej cywilizacji pieniądza i wyścigu nie wiadomo, po co - lubię spędzić parę chwil w sędziwej cerkwi, poddać się w jej aurze pełnej magii przemyśleniom, wyciszyć się wewnętrznie, sformułować petycję do Boga i Najświętszej Bogarodzicy nie zastanawiając się – pomoże czy nie, o pomyślność w życiu i codziennej pracy. Zapalam trzy długie i cienkie świece: za siebie, za bliskich i za tych, którzy odeszli na zawsze, wierząc, że dym unoszący się nad ich płomieniem zaniesie do stóp Tronu także i moją prośbę o szczęśliwy powrót do rodziny i domu; do codziennego życia i jego zwyczajnych – małych i większych spraw, które chciałabym nieść cierpliwie i godnie.

Ewa Utracka