RUMUNIA; CIEKAWE MIEJSCA - CONSTANCA
MORZE CZARNE...MORZE GOŚCINNE...,
I CONSTANCA
Pewnego
popołudnia pod koniec sierpnia wspinałam się po spiralnych
schodkach na widokowy ganek minaretu przy Wielkim Meczecie, na
starówce Constancy. Gdy po chwili znalazłam się na ganku,
ocierając pot z czoła – było duszno i gorąco w tej swoistej
"klatce schodowej," z ciekawością pomieszaną z podziwem,
"łapiąc" oddech rozglądałam się, a raczej po prostu
gapiłam się na panoramiczny obraz. Było niezwykle, słonecznie i
błękitnie nad głową, ciekawie, z dużą ilością różnych
szczegółów na wysokości oczu i poniżej. 
Spoglądałam na Stare Miasto, jego uliczki i zabudowę z wyróżniającymi się obiektami jak świątynie, na istniejący od głębokiej starożytności plac Owidiusza, port wraz z jego urządzeniami, statkami przy nabrzeżu i stocznią, na białą marinę, na bulwary nadmorskie i park.
Udało mi się nie widzieć "nowej", socrealistycznej Constancy, gdyż obrazy takiej zabudowy miałam w pamięci z własnego dzieciństwa, z początku lat 60-tych XX stulecia, spędzonego w krakowskiej Nowej Hucie; wypisz – wymaluj", okolice dawnego Placu Centralnego, "stalinowskie" blokowiska z jezdniami i torami tramwajowymi do huty im. Lenina w jedną i do starego Krakowa w drugą stronę. ..."O Nowej to Hucie Piosenka..." Ale – u nas "było i minęło" wstydliwie zasłonięte przez "zieleń miejską" czyli parki i skwery, oraz "rozpychające się" apartamentowce, a na obrzeżach Constancy wciąż nie brak osiedli mieszkaniowych z lat 50-tych, 60-tych, 70-tych, takich samych w każdym kraju byłego Układu Warszawskiego.
Z ganku minaretu oglądałam więc dachy odrestaurowanych starych kamienic, które jakimś cudem ocalały od bombardowań i wojennych zniszczeń, a dziś, odświeżone, czarują swoim stylem secesyjnym, bogatym w piękne zdobienia, z nutką Orientu. Patrzyłam na większe i mniejsze, lśniące, złociste kopuły cerkwi i wieże kościołów, wreszcie na basen portowy i morze połyskujące słońcem, miejscami spienione, wspaniałe, gdzieś w oddali zlewające się z niebem... Morze Czarne..., Morze Gościnne – Pontus Euxinus...
No i co, od czego zacząć nie zwiedzanie, raczej oglądanie tego, co zostawiła nam Historia, a w przypadku Constancy była ona długa i burzliwa; ostatecznie miasto – stolica Dobrudży, leżała i leży na styku kultur. Wystarczy wspomnieć, kto w tym mieście mieszkał i mieszka nadal: Rumuni, Turcy, Tatarzy, Romowie, Rosjanie, Grecy, Węgrzy, Żydzi, Ormianie, a nawet kilkudziesięciu Polaków.
Zaczynam, jak zwykle, od początku.
Trwała w najlepsze Wielka Kolonizacja grecka, tzn. okres w historii rozwoju naszej cywilizacji, kiedy to ruchliwi Grecy, którym było za ciasno w Grecji, przestało smakować wino i oliwa okazała się nie taka, ziemia za mało urodzajna i jak długo można było się bić z sąsiadami o byle co, złożyli ofiary swoim pobłażliwym bogom, wsiedli na statki i popłynęli przed siebie, poszukiwać nowych ziem do osadnictwa, innych kobiet, wina i przygód.
W VIw. pne tacy ciekawscy z Miletu wylądowali na bardziej na północ leżącym wybrzeżu Morza Gościnnego, prawie na krańcach ich Ojkumene. Mitologia jest bardziej hojna w informacje o szczegółach tej wyprawy. Otóż wiąże się ją z wyprawą po "złote runo" do Kolchidy, krainy "naftą" płynącej i też nią pachnącej, trochę tajemniczej, bo mglistej i nieco bagnistej. Przywódca Greków, Jazon, nie okazał się wielkim bohaterem ani jako człowiek, ani szczególnymi zdolnościami jako wojownik; za to rozkochał w sobie królewnę Medeę, kapłankę trudniącą się czarami. Młoda i podobno wielce urodziwa dama sama przyniosła Jazonowi "złote runo". Grecy wsiedli na statek i odpłynęli, a z nimi Medea jako małżonka przywódcy. O czym nie pomyślał Jazon, pomyślała kapłanka bogini czarów. Popełniła paskudny czyn, aby przerazić spodziewany pościg: zabiła swego młodszego brata i fragmenty jego ciała, po kawałku wyrzucała za burtę. Tym sposobem Grecy uratowali swą cenną skórę, a po wylądowaniu w wybranym uprzednio miejscu założyli miasto i nazwali je Tomis, co oznacza "kawałek". Może to bajka, a może nie do końca, może coś jednak w tym jest...?
Miasto rosło i bogaciło się przez następne stulecia. I oto pojawili się u bram uzbrojeni po zęby barbarzyńcy, o których od dawna w Tomis tylko słyszano, zwani Rzymianami. Okazali się oni legionistami czyli wojownikami dalekiego władcy, zajmującego po kolei piękne krainy Bałkanów i wraz z okolicą sięgającą po ujście rzeki Dunaj wcielili Tomis w granice wielkiego Imperium. Bogactwa w postaci wyrobów rękodzielniczych, podatki, także młodzi ludzie odpływali teraz do Rzymu - stolicy świata, do skarbca cesarza Augusta. Niebawem z rozkazu tego władcy poeta z Rzymu, Publiusz Owidiusz Naso osiedlił się w Tomis, bez prawa powrotu do ojczystego, kipiącego życiem i uciechami, Wiecznego Miasta, w 8r ne. Esteta i poeta, cieszący się popularnością nagle znalazł się w "areszcie domowym"; nie utracił ani majątku, ani nawet wolności lecz został pozbawiony kontaktu z rodziną, przyjaciółmi i skazany na dokonanie swego żywota gdzieś na końcu świata. Nie powiedziano mu nawet z jakiego powodu. Dziś można tylko spekulować, że przyczyna mogła tkwić w jego twórczości w oczach cesarza Augusta i jego następcy, Tyberiusza, nazbyt beztroskiej, wesołej i frywolnej lecz niezgodnej z polityką prospołeczną i prorodzinną obu panujących. Ostatecznie wówczas było w Rzymie zbyt wielu senatorów, rycerzy, urzędników, którzy powinni posiadać żony i liczne rodziny świecąc przykładem niższym warstwom obywateli, zasilających legiony w żołnierzy. Tymczasem Owidiusz był autorem słynnej "Ars amandi" – "Sztuki kochania" i wielu fraszek, lekkich i dowcipnych, a obaj cesarze z poczucia humoru nie słynęli. Nieszczęsny poeta pisał odwołania od wyroku, wiersze i pieśni pełne żalu i tęsknoty za ojczystym Miastem i bliskimi; być może z tych powodów odszedł na zawsze w 18r ne. Jedna z miejscowych legend głosi, że doczesne szczątki Owidiusza złożono pod pomnikiem, dziełem XIXw. zaś wielki plac nazwano Placem Owidiusza.
Ok. II – IIIw. ne wzniesiono tu rodzaj "centrum handlowo-usługowego", które istniało do VIIw ne. Zwiedzając starodawną Constancę można obejrzeć rekonstrukcję tej budowli złożoną z trzech kondygnacji, gdzie znajdowały się sklepy, magazyny, kramy i warsztaty rękodzielników oraz zadziwiające posadzki mozaikowe, dobrze zachowane. Podczas prac wykopaliskowych odnaleziono mnóstwo przedmiotów codziennego użytku i broni. W IV w. ne w okresie panowania Konstantyna Wielkiego najważniejszą dzielnicę miasta nazwano Constantiana od imienia siostry cesarskiej. Tomis założone na półwyspie zawsze było ważnym portem morskim. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego dostało się pod panowanie Bizancjum. Począwszy od XIVw. zaczęły się najazdy i wojny z Turkami osmańskimi; miasto utraciło swoje znaczenie na kilkaset lat. Pozostała niewielka osada biednych ludzi walczących o przetrwanie i żyjących wspomnieniami czasów świetności.
Przyszedł XIXw, czas wojen krymskich, przegranych przez Rosję, z Anglią i Francją oraz Turcją, którą wspomniane mocarstwa wsparły. Działania wojenne toczone na lądzie i na Morzu Czarnym przyniosły mnóstwo ofiar wśród walczących armii. Zwycięzcami okazały się państwa, które miały nowocześniejszą broń, okręty wojenne i posługiwały się telegrafem. Zacofana, słabo uprzemysłowiona, feudalna Rosja przegrała. Sułtan postanowił reaktywować port w Tomis zwanym odtąd Constantianą.
Miasto i port ze stocznią rozwijało się
nadzwyczaj szybko, odzyskując znaczenie. Równocześnie kształtowało
się państwo rumuńskie złożone z Mołdawii i Wołoszczyzny. W
1878r Dobrudża z Constancą przypadło królestwu Rumunii i dziś
miasto z rejonem stanowi jeden z najważniejszych ośrodków
przemysłowych, handlowych i turystycznych współczesnej Rumunii.
Idąc
gwarną ulicą w pobliżu pięknej rzeźby Wilczycy kapitolińskiej
karmiącej Bliźnięta, symbolu więzi ze starożytnym Imperium
Romanum, ujrzałam Muzeum Sztuki Ludowej, elegancki obiekt w stylu
secesji z "nutką" Orientu; tak zaczęłam spacer po
Starówce.
Szłam pośród restauracji pod parasolami, tysiąca
kawiarenek, sklepów i magazynów mody.
Spoglądałam
na odświeżone kamienice z balkonami z ozdobną kamieniarką lub
obarierowaniem, na XIX-wieczną synagogę. Doszłam do rozległego
placu Owidiusza, centrum Starej Constancy.
Wspaniale prezentował się się secesyjny gmach Muzeum Historii i Archeologii z końca XIXw zdobny w różne detale architektoniczne, charakterystyczne dla tego stylu. Zwiedzaniu ekspozycji Muzeum trzeba było poświęcić więcej czasu by choć "rzucić" okiem na parę setek artefaktów z okresu starożytności; na terenie Constancy istnieją bowiem dwa stanowiska archeologiczne, skąd one pochodzą, a także inne relikty z historii miasta i regionu.
Przed gmachem Muzeum, na wysokim
postumencie, zdobny w poetyckie laury i napisy stoi pomnik Publiusza
Owidiusza Nasona, w rzymskiej todze.
Stela z greckim napisem
Znalazłam także stele z żałobnymi historiami w języku greckim i
łacińskim, jedną z nich nawet przetłumaczono na język angielski.
Parę chwil poświęciłam na oglądanie mozaik podłogowych w
starożytnym" centrum handlowo-usługowym", amfor itp
przedmiotów.
Następnie udałam się do Wielkiego Meczetu Karola I-go. Na dziedzińcu zobaczyłam otwarty Koran i zaglądnęłam do wnętrza świątyni, której posadzka była pokryta dywanem ważącym 1080 kg zaś kopuły i ściany zdobiły motywy roślinne i geometryczne charakterystyczne dla sztuki islamskiej.
Potem oglądałam
panoramę z ganku widokowego minaretu odbicia obiektu w szybach pobliskich budynków.
Zauważyłam, że przy bocznych ulicach starówki wiele kamienic zachowało się jeszcze z lat przed II wojną światową, a nawet wcześniejszych, które - choć nieodremontowane zachowały swój dawny styl.
Doszłam
do katedry katolickiej pw. św. Antoniego Padewskiego; akurat
odbywała się msza św. w obrządku łacińskim
Katolicka katedra pw. Św. Antoniego Padewskiego
Sobór pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz widoczne ruiny starożytnego Tomis
Oto pomnik pierwszej rumuńskiej królowej, Elżbiety, uzdolnionej poetki, która nazywała siebie Carmen Sylva.
Elżbieta, nieszczęśliwa z powodu utraty swej jedynej, ukochanej córki, stworzyła sobie własny świat, w którym dominowały sztuki piękne – malarstwo, poezja, muzyka i spotkania z artystami. Jej imię nosi nadmorski bulwar w Constancy, Bulwar Elżbiety. Minęłam zamknięte Akwarium; wdychając morskie powietrze i nie spiesząc się, zmierzałam w stronę "etykietki" Constancy – pięknego, secesyjnego kasyna (z 1909r)
Wielka szkoda, że taka budowla, niegdyś świetnie urządzona i luksusowo wyposażona, gdzie tracono lub zdobywano majątki – zależnie od szczęścia w grze w ruletkę, gdzie perlił się szampan, a na niejednym damskim dekolcie lśniły brylanty – najlepsi przyjaciele kobiet, gdzie słychać było śpiew i dżwięki muzyki już dawno, bo po zakończonej wojnie opustoszała i niszczeje, trawiona przez czas. Wokół kasyna jest taras, z którego można do woli spoglądać na morze w barwach adekwatnych do pory doby.
W tym temacie wypowiedział się niegdyś Ajwazowski,
malarz-marynista, ukazujący pejzaże morskie o każdej porze dnia i
nocy, przy obłokach i księżycu, przy spokojnej toni i podczas
sztormu, np obraz pt.,"Dziewiąta fala," który na
zawsze" wpisał" mi się w pamięć. Wszystkie jego obrazy
są bardzo prawdziwe i tak fantastyczne, jak Morze Czarne.
Jeszcze
parę chwil przechadzki i ujrzałam genueńską Latarnię Morską z
1860r o wysokości 8m, białą altankę i park Nadmorski Bulwar Elżbiety
Zapadł zmierzch; zapanowała cudowna cisza wieczoru nad morzem i światem; tylko w oddali migały światła,
ludzie odpoczywali, bawili się...
A
nazajutrz była plaża, woda zimna jak licho i zimny wiatr z pn-wsch,
więc niestety, kąpieli nie było. Ale był wspaniały spacer
brzegiem morza z Mamaji w pobliże Constancy i z powrotem.
Było pięknie – błękitnie, złociście, z perlistymi grzywami fal Morza Czarnego.
fot. Ewa Utracka Ewa Utracka
