MIASTA MAŁOPOLSKI

 

                Wieliczka, szyb Regis, jedyny zachowany, średniowieczny szyb (XIVw)

     WIELICZKA – POMNIK HISTORII POLSKI

  Historia pozyskiwania soli w Małopolsce, w rejonie Wieliczki i Bochni sięga IXw ne.

Metodą stosowaną w owych czasach było warzelnictwo soli z powierzchniowych źródeł solankowych. 

Osada górnicza powstawała na pd-wsch od Krakowa, a właściwie od wawelskiego grodu i podgrodzia. Z upływem czasu osada rozrastała się, a znaczenie jej rosło, gdyż powstające młode państwo Piastów potrzebowało funduszy na utrzymanie dworu i drużyny książęcej, a warzelnie przynosiły znaczne dochody.

W połowie XIIIw odkryto pokłady soli kamiennej co spowodowało zmianę metody jej pozyskiwania. W 1290r dostatnia osada uzyskała prawa miejskie. 

Nowe miasto nadal rozrastało się i bogaciło. 

Następne stulecie przyniosło utworzenie Żupy Krakowskiej – tak nazywano kopalnie i warzelnie soli w Wieliczce i Bochni, z siedzibą administracyjną w wielickim zamku, zaś urzędnik zarządzający Żupą z ramienia panującego był nazywany żupnikiem. Dochody z Żupy Krakowskiej w XIVw osiągały 1/3 dochodów skarbu państwa Piastów, a później Jagiellonów. 

Wydarzenia z codziennego życia miast żupnych składające się na ich historię właściwie były częścią historii królewskiego Krakowa, a więc leżąca w bezpośrednim sąsiedztwie stolicy Wieliczka była świadkiem wielkiej historii naszego kraju.

Bogata jest historia ostatnich stuleci miasta – znalazłszy się w granicach monarchii Habsburgów w wyniku rozbiorów królestwa Polskiego „dokładało się” do skarbca zaborcy.

Ciekawostką Wieliczki są legendy opowiadające o powstaniu kopalń tutejszych związane ze św.Kingą księżną krakowską i królewną węgierską.

Ciekawostką również są dla nas „turystyczne” zainteresowania naszych XVI-wiecznych rodaków, gdyż zaistniała wówczas możliwość oglądania kopalni i pracy gwarków. Renesans przyniósł bowiem pragnienia poznawania i podziwiania świata (wystarczy wspomnieć odkrycie Ameryki Pn i Pd, podróż dookoła świata Francisa Drake'a, zdobycie Meksyku, Peru i Chile oraz spłynięcie Amazonką do Oceanu Atlantyckiego choć akurat Koronie Hiszpańskiej nie przynoszą one w naszych oczach wielkiej chluby), przyciągając podróżników i ciekawskich do odbycia „podróży do wnętrza Ziemi”.

Przechadzając się ulicami sędziwej Wieliczki, Plantami, Aleją św. Jana Pawła II można oglądać jej rynki, wieże szybowe, interesujące zbiory muzealne w Zamku Żupnym, piękne świątynie - dzieła sztuki sakralnej oraz inne ciekawe miejsca i obiekty. 

Na uwagę zasługuje także część uzdrowiskowa w parku św.Kingi, gdyż już w początkach XXw salina pełniła i pełni nadal również taką funkcję. 

Stara kopalnia soli”Wieliczka”, jedna z najstarszych w Europie, to curiosum Natury, dzieło umysłu i pracy rąk ludzkich w skali światowej, a zanurzenie się w labirynt podziemnych korytarzy i pięknych grot dostarcza zwiedzającym niezapomnianych wrażeń.

                                                                                                    Ewa Utracka

    

                      Pałac Konopków (XVIIIw), obecnie siedziba IPN-u w Wieliczce

   

                              Wieliczka - Rynek Dolny (dawniej - Rynek Solny)

   

                                Kościół św.Klemensa, patrona górników; XIXw

   

                            Pomnik Adama Mickiewicza przy wielickich Plantach

   

                                                         Wielickie Planty

   

       Krzyż Katyński i Pomnik Odrodzenia Polski uroczyście odsłonięty 3 Maja 2015r

   

                             Magistrat - siedziba władz miasta i gminy Wieliczka

   

                            Zamek Żupny - dawna siedziba zarządu kopalń soli

   

                                                      Za zamkową bramą

   

                                       Wnętrza muzealne w Zamku Żupnym

   

                                                  Wystawa solniczek

   

                                                           Wystawa solniczek

   

                                                     Wystawa solniczek

   

                         Zamek Żupny (przeł.XIII i XIVw) i kościół św. Klemensa

   

                                      Baszta obronna (XIVw) w ogrodzie żupnym

   

                       Kościół św. Klemensa - fasada, obok dzwonnica z XVIIw

   

                                                    Ołtarz główny kościoła

   

                                                    Nawa i ołtarze boczne

   

                                           Nawa główna kościoła i organy

   

                                                  Rynek Górny w Wieliczce

  

                                     Malowidło 3D na płycie Rynku Górnego

   

                                               Gwarkowie idący do kopalni

   

                                          Kamienice przy Rynku Górnym

   

                                Ulica wiodąca do Rynku Górnego w Wieliczce

   

                                               Aleja św. Jana Pawła II

   

                Pomnik naszego Papieża przy aleji Jego Imienia; w tle mury obronne

   

               Szyb Zgórsko zasypany w XVII w; zabytkowy budynek i wieża szybowa

   

                    Kopalnia soli w Wieliczce; zabytkowy szyb Daniłowicza (XVII w)

   

      Kombajn chodnikowy - pracował w tutejszej kopalni jeszcze w latach 90-tych XXw

   

        Park św. Kingi (poł. XVIIIw); dawne łazienki salinarne, dziś hotel dla kuracjuszy

   

                                 Posąg gwarka; fontanna w Parku św. Kingi

   

       Solny Młyn- podziemne uzdrowisko w komorach solnych i szyb św. Kingi z XIXw

   

                                           Park św. Kingi; zabytkowa kolejka

   

                  Tężnia solankowa w uzdrowisku Wieliczka, czynna przez cały rok

   

                                     Dziedziniec tężni solankowej w Wieliczce

   

            Galeria spacerowa, Park św. Kingi i szyb Daniłowicza - widok z wieży tężni

   

          Widok z wieży tężni na klasztor Franciszkanów (XVIIw) i szynobus jadący do Krakowa

   

                            Warzelnia soli z 1913r nadal czynna - widok z wieży tężni

   

                                                  Galeria spacerowa tężni

   

                Klasztor Franciszkanów i kościół-Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej

   

                                                          Fasada kościoła

   

                                   Prezbiterium, ołtarz główny i ołtarze boczne

   

                                                                  Ołtarze

   

                                                        Ambona i ołtarze

   

       Neogotycka Sztygarówka, niegdyś Szkoła Górnicza dziś siedziba władz powiatu

   

                                              Pierzeja jednej z ulic miasta

   

                                             Żegnaj, urocza Wieliczko!

 fot. Ewa Utracka

 Copyright by Ewa Utracka

   

   

 

MAŁA, PIĘKNA SŁOWENIA

 

                                     Hrastovlje -położenie na mapie Słowenii

                               HRASTOVLJE

  

                      SŁOWEŃSKA OSOBLIWOŚĆ

                 Znalazłam się w głębokiej dolinie otoczonej zielonymi górami, tu i ówdzie zalesionymi, na dnie której wśród pól, ogrodów, sadów i winnic drzemała stara, zapomniana wioska, Hrastovlje.

                                         Słoweński kras; krasowa dolina

  

                                    Wioska Hrastovlje i jej pola uprawne

   

                                                    Przydrożne krzewy

Drogą, wśród nieznanych mi krzewów, wiodącą stokiem trawiastego wzgórza zmierzałam do niewidocznego jeszcze celu – kościoła Św. Trójcy. 

Spoglądałam na czerwone dachy odległych gospodarstw leżących wysoko, prawie pod wapiennymi skałami, nieustannie rzeźbionymi przez Naturę.

Wreszcie wyłonił się szary mur i ostry wierzchołek kościelnej wieży.

   

                     Kościół pw. Św.Trójcy; widoczna jedna z cylindrycznych wież

Jeszcze chwila i oto na wzniesienia ujrzałam kościół ufortyfikowany w XVIw, świątynię – twierdzę, która broniła mieszkańców okolicy przed Turkami, a później, w okresie wojen austriacko – weneckich ubezpieczała domy, gospodarstwa i wiejskie rezydencje. Przeszłam przez bramę w murach i znalazłam się na małym dziedzińcu.

   

                                                       Kościół - forteca

Późnoromański kościół (XIIIw) zbudowany z wapiennego kamienia otaczał wysoki na kilka metrów mur obronny, kształtem zbliżony do prostokąta, z dwoma cylindrycznymi wieżami w narożach i z otworami strzelniczymi.

   

                                Późnoromański kościół (XIIIw) pw. Św. Trójcy

Weszłam do wnętrza świątyni i muszę przyznać, że w tym momencie było dla mnie mało ważne, że kościół jest trójnawowy, o sklepieniu kolebkowym, wspartym na czterech filarach; natomiast ważne było to, że powierzchnie ścian i sklepienia pokrywały piękne, gotyckie freski, od samej posadzki do góry! 

Stałam wśród fantastycznych i kolorowych obrazów, w samym środku rozgrywających się scen z Biblii!

   

                                 Ściany i strop kościoła pokryte freskami

Proszę! Oto stworzenie świata, oto na skinienie Boga powstają ciała niebieskie, a z nimi światło, woda i Raj! Oto para pierwszych ludzi między drzewami boskiego ogrodu! To – kuszenie Szatana, grzech pierworodny i wygnanie z Raju!

Wyciągnęłam aparat i nagle słyszę: stop! Fotografować nie wolno! No coś takiego! 

To cios dla dokumentalisty, gdy wokół tyle różnych obrazów przedstawiających patriarchów, sędziów, proroków, sceny z życia Maryji i Jezusa, są Apostołowie, towarzyszą im inni święci i Boże Narodziny, i Pokłon Trzech Króli i sceny pasyjne z Pojmaniem w Ogrójcu i Zmartwychwstanie, a wszystko to wskazywała czerwona plamka laserowego wskaźnika i objaśniał monotonny, cichy głos; ale aparat posłusznie schowałam.

   

                     Nawa główna kościoła; strop kolebkowy; w absydzie postaci

                   świętych, powyżej -  Maryja Królowa

    

W skupieniu słuchałam objaśnień, że sceny biblijne i ewangeliczne są osadzone w miejscowych, słoweńskich realiach, że przedstawiono tu prace w gospodarstwach tej krasowej doliny w każdym miesiącu roku – symbolicznie. 

Głos „stuokiego Argusa” i jego laserowa plamka pokazywały, że to, to jest to, to taka postać, a to taki święty, taki prorok, takie miejsce.

Przyznaję, że początkowo to był dla mnie szok, potem trzeba było „wziąć się w garść”, wsłuchać się i wodzić wzrokiem za wskaźnikiem, żeby uporządkować wrażenia i przekazywaną wiedzę. Pod chwili wykładu już „byłam sobą”, a ostatnie sceny oglądałam spokojnie i pewnie dlatego nigdy nie zapomnę kwintesencji tego dzieła – słynnego Tańca Śmierci.

   

                       Wnętrze kościoła z freskami - Taniec Śmierci (fragment)

                                                 (z tablicy info)

Oto szereg ludzkich postaci w XV-wiecznych strojach, ludzi ze wszystkich warstw społecznych: niemowlę, żebrak, mnich, kupiec, wojownik, biskup, królowa – wszyscy tanecznym krokiem, w korowodzie, zmierzają ku otwartej trumnie z krzyżem, obok leżą skrzyżowane łopata i kosa, zaś na podwyższeniu, na tronie siedzi Śmierć - z kosą zamiast berła …i... czeka – jedyna sprawiedliwość na świecie…! 

Byłam pod wrażeniem, nie tylko zresztą ja, każdy oglądający…Nieważne, że postacie ludzkie, wyobrażenie Boga, anioły czy Śmierć przedstawiono w sposób może nieco naiwny; liczy się sens i cel tych malowideł: przekazanie prawd wiary, jej korzenie, wymowa – filozoficzna i… nadzieja. 

Trudno było o lepszą lekcję historii, religii i biblioznawstwa, a także życiowej prawdy – urodziłeś się, człowieku, masz wykonać swe życiowe zadania, jesteś ogniwem w łańcuchu ludzkości i musisz odejść, lecz nie rozpaczaj – zmartwychwstaniesz! - prawdę podaną w sposób sugestywny i przemawiający do człowieka, wierzącego, niewierzącego - każdego. 

W milczeniu kupiłam pocztówki, które wydały mi się najbardziej ewidentne dla tego niezwykłego dzieła.

Kościół został konsekrowany przez biskupa z Piranu, freski – dzieło Jana z Kastavu i jego uczniów powstały ok. 1490r, były odnawiane ok. 1700r. Ich odkrycie dla dzisiejszego świata nastąpiło w 1949r. Cudem przetrwały pod grubą warstwą kolejnych malowideł i prób odnawiania. 

Wydobyto je na światło dzienne i wciąż trwa ich pielęgnacja i konserwacja, stąd zakaz fotografowania staje się zrozumiałym.

Ale, cholera, nie do końca sobie odpuściłam, nie mogłam! – musiałam mieć coś własnego: przy wyjściu odwróciłam się, szybko wyciągnęłam aparat fotograficzny i wykonałam kilka ujęć wnętrza niezwykłej świątyni.

   

                                                            W twierdzy

                                                Gruby mur i miejsce po wieży

Szłam ścieżką wokół kościoła fotografując najbliższe otoczenie - grube mury z ociosanych bloków wapienia skalistego, w narożu cylindryczne zagłębienie – wspomnienie po wieży obronnej. 

   

                                                         Widok na starą wieś

   

                                                            Hrastovlje

Spojrzałam przez otwór w murze – tak też pewnie badano przedpole podczas oblężenia, wreszcie zrobiłam zdjęcie malowniczej wioski - przez bramę. 

Wyszłam przez nią na zewnątrz i znów byłam „w sercu” zielonych gór, niezbyt wysokich, przekraczających niewiele ponad 1000m npm, strojnych w skalne grzebienie, w krainie słoweńskiego krasu, przepaścistych i tajemniczych lasów… 

   

                                      Warowny kościół pw. Św.Trójcy

Co jeszcze nieoczekiwanego zaoferujesz mi do podziwiania, Słowenio? Nawet jeszcze dziś…?

                                                                                                         Ewa Utracka

 fot. Ewa Utracka