Podróże małe i duże: DREWNIANE SKARBY MARAMURESZ

KOLEJKĄ LEŚNĄ W DOLINĘ WAZERU

Lesiste grzbiety Karpat Marmaroskich to pogranicze Rumunii i Ukrainy, tajemnicze i dzikie; to miejsca, gdzie "woda czysta i trawa zielona" - jakich w naszej Europie coraz mniej.

W tym litologicznie urozmaiconym górotworze rzeka Wazer wyrzeźbiła krętą dolinę o stromych zboczach porośniętych w niższych piętrach lasem liściastym - głównie to są buki i jawory - i mieszanym; wyżej rosną wspaniałe okazy świerków, a w partiach szczytowych – jodły i gęsta, zbita kosodrzewina.

Im dalej w górę rzeki, dolina staje się głębsza, bardziej mroczna, miejscami skalista, przybierając charakter przełomu; wówczas Wazer jest bystrą, górską rzeką.

Na jednym ze szczytów Karpat Marmaroskich o nazwie Stoh, podobno w grani otaczającej dolinę, w połowie XIXw nasz poeta – romantyk i geograf, Wincenty Pol, postawił kamienny słupek z napisem "Finis Reipublicae".

W czasach II RP północne stoki Gór Marmaroskich znajdowały się w jej granicach, miasto Viseul de Sus, ważny węzeł komunikacyjny regionu nazywało się Wyszów Górny, zaś na górze Stoh spotykały się granice II RP, Czechosłowacji i Rumunii.

Te góry od blisko dwóch stuleci są "zagłębiem" drewna. Do jego "zwózki" nad brzeg Wazeru i do dalszego transportu potrzebowano odpowiednich środków.

W latach 1927 – 1932 wybudowano trasę wąskotorowej kolei leśnej, która właśnie z Wyszowa wiodła w głąb gór wzdłuż doliny Wazeru.

Kolejka oprócz transportu drewna woziła ludzi do pracy, żywność, narzędzia, potrzebną pomoc lekarską, zapewniała łączność przez długie lata. Dziś jest już ostatnią w Europie czynną, parową koleją leśną.

"Wąskotorówka" wyjeżdża ze stacji w Viseul de Sus w godzinach rannych, a wraca po południu; bywało, że podróż przebiegała z różnymi przygodami i wówczas trwała dłużej. Od końca lat 90-tych ubiegłego stulecia zaczęto ją wykorzystywać także turystycznie – dwa razy w tygodniu.

Pierwsi turyści odbywali podróż w głąb doliny wraz z potrzebnymi do życia robotnikom i strażnikom Parku Krajobrazowego środkami – narzędziami, odzieżą, lekarstwami, żywnością, a zdarzało się również i "towarzystwo" dorodnych wieprzków, cieląt czy też drobiu.

Obecnie trasa kolejki leśnej – mocanity - wiedzie z Viseul de Sus do stacji Paltin i liczy 21,6 km stanowiąc także atrakcję turystyczną regionu.

Stacja kolejowa Viseul de Sus

Na stacji kolejowej od rana ruch i gwar. Do "leciwych" wagonów kolejki wsiadały grupy wycieczkowe i turyści indywidualni. I ja także odbyłam taką podróż, co prawda bez brykającej, kwiczącej i gdaczącej "żywności" lecz z ludzkim, uczciwym zapleczem gospodarczym, regionalnym zespołem tanecznym i obsługą.

Odjazd mocanity

Punktualnie o godz. 9.00 dyżurny ruchu machnął chorągiewką i ciężko sapiąca lokomotywka buchając obłokami pary i przeraźliwie gwiżdżąc, ze zgrzytem i stukotem Bóg wie, czego, szarpnęła wagony i ostro ruszyła przed siebie, zmierzając w głąb Gór Marmaroskich z prędkością 5-6 km/godz.

Turyści w wagonie kolejki

Kolejka parokrotnie zatrzymywała się na przystankach, zwykle przy zabudowaniach. Pasażerowie wysiadali, by rozprostować nogi i ogrzać się w porannym słońcu spacerując brzegiem rzeki, gdyż szczelinami i ubytkami mocno wysłużonych wagoników ciągnął chłód. Po upływie kwadransa dawał się słyszeć ostry gwizd wzywający do zajęcia miejsc, głębokie sapnięcie "maszyny", obowiązkowy obłok pary i kontynuowaliśmy podróż.

Rzeka Wazer

Kładka dla pieszych

Dolina Wazeru

Podróż w głąb Gór Marmaroskich

Krótki postój i czas na...

drugie śniadanie, także dla lokomotywy

Krótki spacer i rozgrzewka w porannym słońcu, nad Wazerem

Dalsza podróż

Malownicza dolina Wazeru

Zabudowania mieszkalne

Coraz bardziej tajemniczo...

i nastrojowo

Brama marmaroska do Parku Krajobrazowego

Przełom Wazeru

W kanionie

Po paru godzinach jazdy wzdłuż szemrzącego Wazeru, pachnącego lasu, czasem wśród ścian skalnych, osiągnęliśmy końcową stację Paltin.

Stacja końcowa dla turystów

Paltin

Urodziwa pani konduktorka elegancką angielszczyzną poinformowała nas, że mamy... półtorej godziny czasu.

Zasapana kolejka odpoczywa

Drezyna

Bocznica na stacji Paltin

Jedni próbują przysmaków regionalnych

Pasażerowie mocanity gromadnie zmierzali do baru "pod chmurką", by skosztować miejscowych przysmaków – catering przyjechał z nami osobnym wagonem w składzie kolei. Spragnieni ruchu "ciekawscy" nie wiedząc, ile tracą, poszli na godzinną wycieczkę w głąb lasu pod opieką pracownika Parku Krajobrazowego, bo tylko tak bezpiecznie można się choć w niewielkim stopniu zapoznać z terenem.

Spacer nad Wazerem

Przygotowywany transport drewna

W Górach Marmaroskich nie ma oznakowanych szlaków turystycznych ze względu na ich zalesienie, zbitą kosodrzewinę, brak leśnych duktów; są tylko ścieżki "wydeptane" przez zwierzynę i miejsca, którymi ze stromych zboczy ściąga się pnie drzew na brzeg Wazeru. Tu gospodaruje Natura i to, co czasem wydaje się ścieżką, może niespodzianie skończyć się skalnym urwiskiem, mało która bowiem prowadzi do nielicznych koszarów pasterskich.

Można także spotkać się z prawdziwym gospodarzem tych leśnych dziedzin – niedźwiedziem, a jest ich tu wiele, rysiem czy też innym dzikim zwierzęciem, których zwyczajów przeciętny turysta nie zna i może wyniknąć niemały problem, stąd ta opieka.

Oczekiwanie na występy zespołu regionalnego

Wśród tłumu turystów widać było dziewczęta i chłopców w pięknych strojach marmaroskich, którzy pośpiewali nam, zatańczyli i chętnie pozowali do zdjęć.

Dziewczynki,

chłopcy

młode kobiety-mężatki w pieknych strojach marmaroskich

Część przyjezdnych zawzięcie fotografowała malownicze pejzaże lesistej doliny rzeki ozdobionej skałami, bo dla beznadziejnych mieszczuchów rzadkością jest widok tak bujnej przyrody nieskażonej cywilizacją.

Odjazd!

Podróż powrotna przebiegła szybciej – było z górki - i już po 2 godzinach mocanita osiągnęła Viseul de Sus.

W krętym kanionie

Rzadko oglądane leśne krajobrazy

Park Krajobrazowy "Dolina Wazeru"

Krajobraz leśny - początek barw jesieni

Urwisko, jakich tu wiele

Jeszcze chwila postoju

Stacja końcowa już blisko

Koniec podróży, a szkoda!

Na stacji turyści, szczególnie ci młodsi, oglądali stare lokomotywy parowe i wysłużone składy wagonów kolei leśnej oraz drezyny, których nadwoziami były karoserie różnego typu samochodów osobowych i terenowych.

Mocanita na "emeryturze"

Jazda taką starą kolejką leśną do serca gór, bez pośpiechu, jak to dawniej bywało,

z błyskiem fleszy aparatów fotograficznych w miejscami ciemnej i wąskiej dolinie rzecznej, z wesołym gwarem, czasem śpiewem, w obłokach pary i dymu, z gwizdem, stukotem i zgrzytem to na prawdę wielka frajda dla każdego.

Viseul de Sus - Wyszów Górny - miasto na kresach

A ja poszłam zobaczyć stare, kresowe miasto, Wyszów Górny - dzisiaj, a więc – ruch uliczny, instytucje i sklepy, domy i świątynie stykających się tu religii, obrządków i tradycji czyli jego życie – w dalszym ciągu na kresach...Rumunii.

Ewa Utracka